Toespraak van Patrice Lumumba bij de viering van de onafhankelijkheid van Congo in 1960
Patrice Lumumba werd in 1960 de eerste democratisch verkozen premier van het onafhankelijke Congo. In 1958 richtte hij mee het anti-koloniale Mouvement National Congolais (MNC) op. De MNC won in mei 1960 de nationale verkiezingen en het recht om een regering te vormen. Terwijl de 34-jarige Lumumba premier werd, zou Joseph Kasa-Vubu de geschiedenis in gaan als de eerste Congolese president.
De verschillende visies van deze twee leiders zouden van in het begin zorgen voor een verlamming van de centrale regering. Op 5 september beval de president de premier om op te stappen, maar Lumumba weigerde dit en kondigde net het ontslag van president Kasa-Vubu aan. Deze patstelling werd pas beëindigd op 14 september met de coups van militair bevelhebber Mobutu (met de steun van de CIA) en de arrestatie van Patrice Lumumba. Deze werd later uitgeleverd aan de secessionistische Katangese strijdkrachten. Op 17 januari 1961 werd Lumumba samen met twee andere regeringsleden, Maurice Mpolo en Joseph Okito, geëxecuteerd door een vuurpeloton. Het staat vast dat België een onfrisse rol speelde bij deze moord. Ook de Verenigde Staten zagen, de in hun ogen communistische, Lumumba liever niet aan de leiding van een strategisch en economisch belangrijk land als Congo. Veel later kwam aan het licht dat de CIA al verschillende plannen gemaakt had om definitief van Lumumba af te geraken. Zo werd er bijvoorbeeld een mislukte poging ondernomen om hem te vergiftigen, waarschijnlijk rechtstreeks op orders van de toenmalige Amerikaanse president Eisenhower.
Toespraak Patrice Lumumba
De onafhankelijkheid van Congo werd in Kinshasha officieel gevierd op 30 juni 1960. Vele Belgische hoogwaardigheidsbekleders en buitenlandse persmensen waren aanwezig op de ceremonie. Koning Boudewijn gaf er een speech waarin de ontwikkelingen onder het kolonialisme geprezen werden, alsook ‘het genie’ van zijn overgrootnonkel, koning Leopold II. De wreedheden gepleegd in Congo Vrijstaat werden gemakshalve niet vernoemd. Patrice Lumumba reageerde op de toespraak van de koning met de volgende ondertussen wereldberoemde woorden:
Mannen en vrouwen van Congo,
Strijders van de onafhankelijkheid, die vandaag overwint,
Ik groet U in naam van de Congolese regering.
Aan u allen, vrienden, die zonder ophouden aan onze zijde gestreden hebt, vraag ik van deze 30ste juni 1960 een beroemde datum te maken, (een datum) die u onuitwisbaar gegrift in uw harten zal bewaren, een datum waarvan u met fierheid de betekenis aan uw kinderen zult leren, opdat zij op hun beurt aan hun zonen en kleinzonen de roemrijke geschiedenis van onze strijd voor de vrijheid zouden doen kennen.
Want van deze onafhankelijkheid van Congo, ook al wordt ze vandaag afgekondigd in goede verstandhouding met België, bevriend land met wie we op voet van gelijkheid onderhandelen, toch kan geen enkele Congolees, die naam waardig, vergeten dat ze werd bekomen door een strijd (applaus), een strijd van elke dag, een hevige en idealistische strijd, een strijd waarin wij onze krachten, onze bezittingen, ons lijden, ons bloed, niet hebben ontzien.
Deze strijd die tranen, vuur en bloed heeft gekost, wij zijn er in het diepste van ons hart erg fier op, want het was een edele en rechtvaardige strijd, een strijd die onmisbaar was om een einde te maken aan de vernederende slavernij die ons met geweld werd opgelegd.
Wat ons lot is geweest gedurende 80 jaar koloniaal bewind, onze wonden zijn nog te vers en te pijnlijk opdat wij ze uit ons geheugen zouden kunnen wissen. Wij hebben afmattende arbeid gekend, tegen een loon dat ons niet toeliet onze honger te stillen, ons goed te kleden of fatsoenlijk te huisvesten, onze kinderen op te voeden als kostbare wezens.
Wij hebben de steken, de beledigingen, de spot, die we elke morgen, middag en avond moesten ondergaan, gekend omdat we zwarten waren. Wie zal vergeten dat men bij een zwarte altijd ‘tu’ gebruikte, zeker niet zoals bij een vriend, maar wel omdat het eerbare ‘vous’ alleen maar voor blanken was voorbehouden?
Wij hebben het meegemaakt dat onze gronden geplunderd werden in naam van zo gezegde wetteksten, die niets anders deden dan het recht van de sterkste erkennen.
Wij hebben het meegemaakt dat de wet nooit dezelfde was als het over een blanke of over een zwarte ging, inschikkelijk voor de enen, wreed en onmenselijk voor de anderen.
Wij hebben het leed van de uitgewezen ter wille van politieke of godsdienstige overtuigingen gekend; uitgewezen uit hun eigen vaderland, was hun vertrek zelfs erger dan hun dood.
Wij hebben het meegemaakt dat in de steden schitterende huizen stonden voor de blanken en bouwvallige hutten voor de zwarten, dat een neger niet toegelaten was noch in bioscopen of restaurants, noch in de winkels van de Europeanen, dat een zwarte reisde in het ruim van een boot, aan de voeten van de blanke in zijn luxekajuit.
Wie zal tenslotte de schietpartijen vergeten waardoor zo vele van onze broeders zijn omgekomen, de cellen waar diegenen brutaal werden ingeworpen, die zich niet meer wilden onderwerpen aan een bewind van een rechtspraak die onderdrukking en uitbuiting betekende. (applaus)
Van dit alles, mijn broeders, hebben wij heel diep geleden.
Maar wij, die door de stemming van uw verkozen vertegenwoordigers werden aangesteld om ons dierbaar land te leiden, wij die in lichaam en ziel geleden hebben aan de koloniale onderdrukking, wij zeggen U heel luid, dat alles is voortaan voorbij.
De republiek Congo is uitgeroepen, en ons land is nu in de handen van zijn eigen kinderen.
Samen, mijn broeders, mijn zusters, gaan wij een nieuwe strijd beginnen, een edele strijd die ons land zal leiden naar vrede, welvaart en grootheid.
Wij zullen aan de wereld tonen waartoe de zwarte mens in staat is wanneer hij in vrijheid werkt, en wij zullen van Congo het centrum van de uitstraling van gans Afrika maken. Wij gaan erover waken dat de gronden van ons vaderland werkelijk ten goede zullen komen aan zijn kinderen. Wij gaan alle vroegere wetten herzien en er nieuwe maken, (wetten) die rechtvaardig en edel zullen zijn.
Wij zullen een einde maken aan de onderdrukking van vrijheid van denken en er zorg voor dragen dat alle burgers ten volle zullen genieten van de fundamentele vrijheden, die voorzien zijn in de verklaring van de rechten van de mens (applaus). Wij zullen daadwerkelijk iedere discriminatie opheffen en aan iedereen zijn gerechtvaardigde plaats geven, (een plaats) die hem zijn menselijke waardigheid, zijn arbeid en zijn toewijding aan het land zal bezorgen.
Wij zullen niet de vrede van geweren en bajonetten laten regeren, maar de vrede van de harten en van de goede wil (applaus).
En voor dit alles, waarde landgenoten, wees er zeker van dat wij niet alleen op onze enorme kracht en onze immense rijkdommen kunnen rekenen. Maar ook op de hulp van talrijke buitenlandse landen waarvan wij de medewerking zullen aanvaarden, als zij loyaal zal zijn en als die ons niet gelijk welke politiek zal proberen op te leggen. (applaus)
Op dit vlak, is België – dat eindelijk de zin van de geschiedenis begrepen heeft en niet geprobeerd heeft zich te verzetten tegen onze onafhankelijkheid – klaar om ons zijn hulp en vriendschap aan te bieden, en een verdrag in deze zin zal getekend worden tussen onze twee gelijkwaardige en onafhankelijke landen. Ik ben er zeker van dat deze samenwerking voor beide landen voordelig zal zijn.
Zo zal het nieuwe Congo, onze dierbare republiek die mijn regering tot stand zal brengen, zowel naar binnen als buiten, een rijk, vrij en welvarend land zijn. Maar opdat wij zonder vertraging dat doel zouden bereiken, vraag ik u allen, wetgevers en Congolese burgers, mij met al uw krachten te helpen. Ik vraag u allen de stammentwisten te vergeten, die ons uitputten en dreigen ons het misprijzen van het buitenland op de hals te halen. Ik vraag aan de parlementaire minderheid om mijn regering te helpen door een opbouwende oppositie en door strikt binnen de wettelijke en democratische perken te blijven.
Ik vraag u allen voor geen enkel offer te wijken om het welslagen van onze grootse onderneming te verzekeren.
Ik vraag u tenslotte om onvoorwaardelijk het leven en de goederen van uw medeburgers en buitenlanders die in ons land gevestigd zijn, te eerbiedigen. Indien het gedrag van deze buitenlanders te wensen over laat, zal onze justitie ze onmiddellijk verwijderen van het grondgebied van de republiek; indien daarentegen hun gedrag goed is, moeten wij hen gerust laten. Want ook zij werken aan de welvaart van ons land.
De onafhankelijkheid van Congo betekent een beslissende stap in de bevrijding van het hele Afrikaanse continent (applaus).
Ziehier, Sire, excellenties, dames, heren, mijn waarde landgenoten, mijn rassenbroeders, mijn strijdmakkers, wat ik u heb willen zeggen in naam van de regering, op deze luisterrijke dag van onze volledige en soevereine onafhankelijkheid (applaus).
Onze sterke, nationale volksregering zal het heil van dit land zijn.
Ik nodig alle Congolese burgers, mannen, vrouwen en kinderen uit, om zich daadwerkelijk aan het werk te zetten met het oog op het scheppen van een welvarende nationale economie, die onze economische onafhankelijkheid zal bezegelen.
Eer aan de strijders voor de nationale vrijheid.
Leve de onafhankelijkheid en de Afrikaanse eenheid!
Leve het onafhankelijke en soevereine Congo!
