Jan van Manen. Nadat de CNE (Nationale Verkiezingscommissie) van Guinee-Bissau op 1 januari 2020 het voorlopige resultaat van de verkiezing bekend maakte (53,5% voor Umaru Sissoko Embalo en 46,5% voor Domingos Simões Pereira), was meer dan de helft van het land verbaasd, boos, verontwaardigd en in rouw.
Dit was geheel tegen alle verwachtingen in. Die verbazing was ook te zien bij uw correspondent, die de titel van zijn verslag van 2 januari deed vergezellen met een groot vraagteken.
Terwijl op 1 januari, na de bekendmaking de Sissoko aanhangers met pannendeksels de staat op gingen, riep Domingos zijn PAIGC bijeen. Zijn krachtige toespraak stelde de meeste toehoorders een beetje gerust: ‘Er is hier sprak van fraude en de PAIGC zal alle juridische mogelijkheden inzetten zodat het recht doet zegevieren!’. Hoe kon hij zo stellig beweren dat er sprake was van fraude ? Omdat de PAIGC goed gebruik had gemaakt van de elektronische hulpmiddelen die er in 2020 zijn: van alle 2.500 uitslagen van de stembussen had de PAIGC óf een fotokopie, óf een foto gemaakt op de dag van de uitslag en doorge-appt naar het partijgebouw. Noeste rekenaars wisten er in een paar uur een uitslag uit te destilleren: Domigos 53%.
De volgende dagen gingen de advocaten aan het werk. Ook een ingehuurd accountantsbureau droeg zijn steentje bij. Meteen vielen er zaken op: in de diaspora (de stemmen uit het buitenland) had Sissoko geen voet aan de grond gekregen met zelfs één keer (ik meen in Bristol) geen enkele stem. Toch prijkte het percentage van 39% op de lijst van de CNE. Daarnaast wisten de rekenaars snel aan te tonen dat het aantal stemmers en niet-stemmers in de tweede ronde samen groter was dan het totaal aan ingeschrevenen. En zo waren er meer vreemde dingen. Dit alles werd door de juristen opgeschreven en naar het Supremo Tribunal de Justiça gestuurd, de plek waar het bezwaarschrift thuis hoort.
Om e.e.a. te kunnen onderzoeken, vroeg het Supremo bij de CNE documenten op. Snel daarna opnieuw een publieke communicatie: de optelling van de regionale bureaus van de CNE (waar alle totalen van stembureaus uit die regio werden opgeteld) ontbrak bij de documenten die bij het Supremo waren afgeleverd. Maar dat kon de CNE wel even verhelpen en ze produceerde een document op 12 januari met de datum van 1 januari. Alleen… de benodigde handtekeningen ontbraken. Oh, sorry, dat lossen we ook wel even op en op 15 januari werd een document met daarop 10 van de 18 handtekeningen die nodig waren, met de mededeling dat ‘de meerderheid van de CNE het met die totaaltelling eens was.’ De aan de PAIGC verbonden partijen hadden geweigerd te tekenen omdat er dus met de aantallen in de regio was gerommeld en daarom de totaaltelling niet kon kloppen.
Het Supremo verloor het vertrouwen in de CNE en bepaalde op 17 januari, een paar uur nadat de CNE de definitieve uitslag had vastgesteld, dat er een hertelling moet plaatsvinden. De voorlopige en definitieve uitslagen verdwenen daarop in de prullenbak.
Maar die internationale waarnemers dan, hebben die niets gemerkt van wat er aan de hand was? Nee. Ze constateerden dat bij de stembussen alles eerlijk, vrij en transparant is geweest en dat klopte ook. Tegen de tijd dat de meeste stembussen bij de regionale bureaus aankwamen was het al diep in de nacht. Sommige arriveerden pas de volgende ochtend. Toen waren de waarnemers hun koffers al aan het pakken.
De vraag is of alle stembussen (overal in de regio’s opgeslagen en verzegeld) onberoerd door deze periode zijn heen gekomen. Er waren al geruchten dat er stembussen ‘verplaatst’ zouden zijn. Van de andere kant bestaan er van iedere stembus belangrijke gegevens: hoeveel mensen daar gestemd hebben en wie het waren. Wie was de president van het stembureau en klopt zijn handtekening (en die van de partijvertegenwoordigers en de getuigen) met die op de akte van dat stembureau met daarop de uitslag? Klopt de stempel op de akte? (op internet kwamen aktes voorbij met verschillende stempels). Misschien zijn stembiljetten omgeruild door andere? Maar zijn dat wel de originele biljetten of gemakkelijk herkenbare gescande exemplaren? Kortom, het achteraf manipuleren van de inhoud van de stembussen is niet echt gemakkelijk. Bij die hertelling komt gewoon recherche werk aan te pas en daarom (er zijn 2.500 stembussen!) kan dat wel eens een tijdje duren voordat er een nieuw eindresultaat is. Hoe dan ook, de PAIGC en Domingos hebben geduld en vertrouwen dat het goed afloopt.
De CNE medewerker die ik sprak, zei me dat een hertelling niet nodig is. Zoals de PAIGC alle induviduele stembus uitslagen heeft opgeteld, zo hebben wij dat ook gedaan, zei ze. We weten binnen de CNE dat Domingos heeft gewonnen, alleen wil de top van de CNE daar niet aan. Het zal wel een geldkwestie zijn. Maar waarom lekt er niemand uit de CNE?
Sissoko was ondertussen, na het bekendmaken van de voorlopige uitslag al aan een zegetocht begonnen. Macky Sall, de president van Senegal stuurde zijn privé jet om hem op te halen en meters rode loper werden uitgerold in Dakar. Op de terugweg, deed Sissoko ook Banjul (Gambia) aan voor nog zo’n feestje en na Bissau vertrok hij naar Nigeria en Congo. Die bezoeken zullen een lullige indruk achterlaten bij de ontvangers, als Sissoko uiteindelijk geen president wordt. Op de dag van het besluit van de hertelling (17 januari), was Sissoko in Lissabon voor contacten met de Portugese regering en de Portugese president.
De partij van Sissoko, de MADEM heeft al laten weten dat ze een hertelling niet zullen accepteren. Maar ja, waar ga je in beroep? Hoger dan het Supremo is er niet.
Wordt vervolgd.
