Het is geen decadente stad, zo’n stad waar door een teveel aan verleden het heden onleefbaar is. Córdoba behoudt zijn oprechte fierheid zonder overdrijving, zij zelf is gemaakt van de substantie van de tijd en de materie van de dromen. Er zijn plekken in de stad die de integriteit van het universum lijken te bevatten, verstopt en intact, schrijft Antonio Muñoz Molina.
Zo goed hebben wij deze stad aan de Guadalquivir nog niet bezocht om tot bovenstaande conclusie te komen. Ook wij zijn onder de indruk van Córdoba en met name de hernieuwde kennismaking met de moskee/kathedraal, die nu Mezquita heet.
De invloeden van de Romeinen met als uitschieter de in Córdoba geboren leermeester van Nero, Seneca (4 – 65 na Chr.), stoïcijns filosoof wiens doctrine door de Andalusiërs eigen is gemaakt, bepalen mede de sfeer. Cordoba was de hoofdstad van de toenmalige kolonie Hispania Ulterior en werd later, onder Augustus de hoofdstad van de Romeinse provincie Beatica.
Toch is de eeuwenoude Arabische aanwezigheid het meest kenmerkend in de binnenstad. Om ons te kunnen inleven, moeten wij even de geschiedenis ophalen. De overheersing begon in het jaar 711 toen Abderramán I, “de immigrant” genaamd, de stad veroverde en een nieuwe periode van luister zijn intrede deed. Deze eerste emir creëerde een sterke centralistische staat die niet gebaseerd was op de Arabische stammenstructuren waarmee hij de weg effende voor zijn machtsopvolgers. Abderramán III maakte een einde aan voortdurende opstanden en riep zichzelf in het jaar 929 uit tot kalief.
Hij had nu de macht over het hele schiereiland en een deel van Noord-Afrika en met hem begon het “Onafhankelijk Kalifaat, Al-Andalus”, een periode van maximale bloei die ongeveer 100 jaar zou duren. Deze bloeiperiode wordt weerspiegeld in de Aljaima moskee waarvan de bouw is aangevangen door Abderramán I in het jaar 756, uitgebreid door Abderramán II (833) en voltooid door de derde (945) en door zijn door zijn zoon Al Hakam II in 961, die ook de magnifieke paleisstad Medina Azahara voltooide waarmee zijn vader was begonnen.
Het Kalifaat desintegreerde door interne twisten in het jaar 1013 en na 1031 ontstond er een lappendeken van kleine onafhankelijke staatjes onder de naam “reinos de taifas”. Één van deze staten was Granada met het Alhambra, waarover wij later zullen schrijven.
Vierentwintig jaar na de beslissende slag van Tolosa nam de Castiliaanse koning Ferdinand III Córdoba in.
Het kalifaat van Córdoba bracht buitengewone en invloedrijke personen voort zoals de dichter Ibn Hazamn (994 – 1064), de filosoof Averoes (1126 – 1198), wiens verhandelingen over geneeskunst, wiskunde en astrologie, maar vooral zijn filosofisch werk Europa beïnvloedde. Ook de medicus en theoloog Maimonides (1135 – 1204) is geboren in Córdoba. Hij is één van de belangrijkste figuren in het Joodse denken aller tijden en de samensteller van een beknopte versie van de Torah. Op zijn drieëntwintigste leeftijd vluchtte hij vanwege de religieuze vervolgingen in ‘Al-Andalus’ naar Fez in het huidige Marokko. Hij stierf in Fusat (Cairo – Egypte) op 13 december 1204.
Men waant zich in een palmenbos
Een van de Arabische poorten
Laten we terug gaan naar de moskee want was de belangrijkste reden om de omweg te maken van Toledo, via Córdoba naar Granada om daar het Alhambra te gaan bezichtigen.
Toen het aantal moslims in Al-Andalus toenam en Córdoba bloeide, was de moskee niet groot genoeg. De ruimte in de San Vincente kerk, die de moslims met de christenen deelden, was door de toename van de geloofsgemeenschappen niet toereikend meer. In de jaren 784-786 kocht Abderramán I de hele kathedraal en bood een genereuze schadeloosstelling in economische en religieus opzicht.
Zoals wij eerder schreven in de bijdrage Ruimte als passie III komt het woord “moskee” van het Arabische ‘masdjid’ wat ”zich neerwerpen’ betekent en heeft zijn oorsprong in het huis van de Profeet Mohammed. Op vrijdag kwamen de gelovigen in de patio in de open lucht bijeen en werd tussen de palmbomen een rieten dak gehangen ter beschutting tegen de zon. De Arabische stammen hadden nauwelijks een architectonische traditie in de woestijn.
De kathedraal in de moskee
Als men nu de ruimte van de moskee van Córdoba op zich laat inwerken, waant men zich in een palmenbos; de slanke gladde zuilen, zijn ruimtescheppend en geven tegelijk een besloten gevoel. Door het boven elkaar plaatsen van de bogen in de gebedszaal was de architect in staat om een ruimte te creëren die transparant en gewichtsloos is. De rode en witte stenen waarvan de bogen gemaakt zijn, versterken het ritme van de pilaren. De bogen komen bij elkaar en vormen een geometrisch spinnenweb. De decoraties zijn somber gehouden en daar waar nodig zoals bij de versiering van de Mihrab, de plaats waar men naar toe knielt, is het een spel van arabesken op blauwe, rode en goudkleurige ondergronden waarmee een symmetrische en periodieke herhaling wordt geschapen van niet te identificeren bloemmotieven. De afmetingen van de moskee van Córdoba bedragen binnenin 130 bij 115 m, zodat het gebouw breder dan lang is en aan de ruimtenormen van de islam voldoet. Er zijn 544 zuilen en 18 pijlers in de gevel van de hof en 44 aan de binnenkant, in totaal 606 dragers.
De toegang tot het gebouw bestaat uit een patio met sinaasappelbomen; het was de plaats van de rituele reiniging voor het gebed.
Innemen na zoveel cultuur
Koperen klopper
Een kruis in de moskee
De bovenstaande armzalige en beperkte beschrijving van een gebouw waarvan wij zijn gelijke nog niet hebben gevonden, wordt ons inziens verstoord door de aanwezigheid van de kathedraal die in het interieur van dit magnifieke gebouw is neergezet. De kerk bestaat uit verschillende bouwstijlen maar het groteske van de Renaissance en de Barok voeren de boventoon. Op zich zou deze kathedraal ook een juweel van bouwkunst zijn maar nu te midden van deze verfijnde soberheid en ingetogenheid is het slechts een toonbeeld van arrogant machtsvertoon wat zo kenmerkend is voor het zeventiende-eeuwse katholieke Spanje.
Over ons viel plotseling een sfeer van herkenning naar de tijd waarin wij nu leven. Nog niet zolang geleden noemde een Nederlands politicus de Islam “een achterlijke godsdienst”.
Waypoint van de camping in Córdoba: 37° 11′ 886 N – 03° 36′ 713
Op 400 meter links van de ingang van de camping gaat er bus naar de moskee/kathedraal Mezquita.
- Voor meer informatie: nl.wikipedia.org/wiki/Mezquita of
- digischool.nl/ckv1/architectuur/mezquita/mezquita.htm
