Amnesty International. Ondanks het sterke wettelijke en mensenrechtenkader voor vluchtelingen en de rechten van asielzoekers, faalt het asielbeheersysteem in Zuid-Afrika, waardoor honderdduizenden aanvragers geen goede documentatie hebben en xenofobie in het land verergert.
Dit volgens het rapport Living in Limbo: rechten van geweigerde asielzoekers dat deze week werd vrijgegeven door Amnesty International Zuid-Afrika.
“Het huidige proces voor asielbeheer faalt voor iedereen. Door te volharden in een gebroken systeem dat degenen die proberen asiel aan te vragen ongedocumenteerd en in het ongewisse laat, veroorzaakt de regering een kloof tussen de Zuid-Afrikaanse burgers en mede-Afrikanen die in het land wonen,” zegt Shenilla Mohamed, uitvoerend directeur van Amnesty International Zuid-Afrika. “In plaats van de mislukkingen te erkennen, houdt de regering het standpunt in stand dat de aanhoudende hoge vraag van mensen die asiel proberen te zoeken bij opvangcentra voor vluchtelingen voortkomt uit misbruik van het systeem door economische migranten. Dit heeft geleid tot een giftige anti-asielzoeker verhaal dat wordt geduwd door degenen met autoriteit.”
Het rapport constateerde dat slechte besluitvorming, inclusief feitelijke fouten en gebrek aan goede redenering, heeft geresulteerd in een afwijzingspercentage van 96% van asielaanvragen en een enorme achterstand van beroepen en beoordelingen – naar schatting 190.000. Dit heeft sommige asielzoekers in het asielstelsel gehouden zonder een definitieve beslissing over hun zaak te hebben voor maar liefst 19 jaar.
Terwijl hun aanvraag in behandeling is, worden asielzoekers geacht officiële documenten te hebben ontvangen waarin staat dat hun aanvraag in behandeling is en dat zij officieel in het systeem zitten. Deze documenten zijn essentieel voor behandeling in openbare ziekenhuizen, registratie op scholen en toegang tot formeel werk. Amnesty International constateerde echter dat asielzoekers vaak niet de vereiste papieren kregen.
“Zonder formele status of behoorlijke documentatie zijn ze niet in staat om legaal te werken of toegang te krijgen tot gezondheidszorg en onderwijs. Dit kan hen berooid en kwetsbaar maken voor intimidatie, arrestatie en detentie.
“Bescherming van rechten moet de basis vormen van elk asielstelsel, maar de rechten van asielzoekers worden geschonden omdat ze in het ongewisse blijven, vaak jarenlang. Dit ondermijnt flagrant de bedoelingen van de Refugees Act en de Zuid-Afrikaanse grondwet, die de rechten van elk individu in het land beschermt,” aldus Shenilla Mohamed. “Het is schokkend dat een land als Zuid-Afrika de kwetsbaarheid van de wanhopige omstandigheden van vluchtelingen bagatelliseert.”
Verdere bevindingen in het rapport zijn onder meer:
– Het asielproces wordt niet goed uitgelegd aan asielzoekers wanneer ze aankomen bij de vluchtelingenontvangstkantoren (RRO’s), en de vertaling ontbreekt of is van slechte kwaliteit. Asielzoekers zijn onlangs hun land van herkomst ontvlucht en velen zijn niet in staat om Engels te spreken en te begrijpen, wat hen een groot nadeel oplevert als ze de status van vluchteling zonder vooroordeel kunnen claimen.
– Dit wordt nog verergerd door het feit dat de meeste asielzoekers geen wettelijke vertegenwoordiging hebben om hen te helpen bij hun claims als ze worden afgewezen – slechts ongeveer 10% heeft toegang tot advocaten.
– Een belangrijke en zorgwekkende voorgestelde wijziging van wetgeving is de oprichting van asielverwerkingscentra aan de grensposten waar asielzoekers worden ‘ondergebracht’ terwijl hun asielaanvragen in behandeling worden genomen. In tegenstelling tot de huidige vluchtelingenwetgeving van Zuid-Afrika hebben asielzoekers in deze centra niet het automatische recht om te werken, zaken te doen en te studeren terwijl hun status wordt bepaald. Er is echter stilte over hoe deze verwerkingscentra van middelen zullen worden voorzien. Dat wil zeggen, hoe asielzoekers en hun gezinsleden toegang krijgen tot onderwijs, huisvesting, voedsel en medische zorg. Het huidige systeem is goedkoper in vergelijking met de kosten van de voorgestelde kampen.
– Naar aanleiding van de enorme achterstand van beroepen en beoordelingen heeft de sluiting van drie van de stedelijke RRO’s in Johannesburg, Port Elizabeth (PE) en Kaapstad (CT) extra druk uitgeoefend op het asielbeheerproces en heeft dit voor velen grote gevolgen gehad asielzoekers die grote afstanden moeten afleggen naar hun dichtstbijzijnde RRO om gedocumenteerd te blijven. De sluiting van de RRO’s in PE en CT is voor de rechtbank aangevochten sinds ze in 2011 en 2012 werden gesloten. Lange gerechtelijke procedures hebben ertoe geleid dat de PE RRO in oktober 2018 is heropend, maar de CT RRO blijft gesloten ondanks een bevel van het Hooggerechtshof dat het uiterlijk op 31 maart 2018 wordt heropend.
Amnesty International roept de Zuid-Afrikaanse regering, met name het ministerie van Binnenlandse Zaken (DHA), op om een veilig, eerlijk en efficiënt asielbeheersproces te waarborgen en een verenigd Zuid-Afrika te creëren dat mensen verwelkomt die op zoek zijn naar veiligheid. Het moet ook voldoen aan gerechtelijke bevelen om de RRO van Kaapstad te heropenen, en alle RRO’s effectief inzetten en ervoor zorgen dat het proces voor het bepalen van de vluchtelingenstatus administratief en procedureel rechtvaardig en eerlijk is.
“De woorden en daden van onze leiders doen ertoe. En we roepen hen verder op te stoppen met het bevorderen van verdeeldheid in politieke verhalen en beginnen mensen te verenigen rond gedeelde waarden die een meer inclusieve samenleving opbouwen. Politieke en culturele leiders moeten verantwoordelijk worden gehouden voor onverantwoordelijke en verdeeldheid verhalen die xenofoob geweld voeden, “zei Shenilla Mohamed.