Gegevens

Libië kampte na de onafhankelijkheid met ernstige politieke, economische en financiële moeilijkheden. Van de Verenigde Staten en Groot-Brittannië ontving Libië financiële steun in ruil voor de vestiging van Amerikaanse en Britse militaire bases op zijn grondgebied. Een grote verandering in de economische situatie voltrok zich toen in 1959 werd ontdekt dat Libië de rijkste aardolievoorraden van het Afrikaanse continent herbergde. De Libische overheid kon bij de exploitatie van de olie gunstige concessies bedingen waardoor het land van financiële zelfstandigheid verzekerd was.

Op 1 september 1969 pleegde een groep legerofficieren een staatsgreep onder leiding van kolonel Muammar al-Kaddafi. De monarchie werd afgeschaft en de Libische Arabische Republiek uitgeroepen. Kaddafi wierp zich op als voorvechter van Arabische eenheid en beloofde in eigen land sociale rechtvaardigheid en gelijke verdeling van de welvaart. In 1970 verloren Engeland en de Verenigde Staten hun militaire steunpunten en werd de oliesector genationaliseerd.

In de tweede helft van de jaren zeventig koos het Libië van Kaddafi een steeds activistischer koers. Een breed scala van organisaties ontving Libische steun, variërend van het Zuidafrikaanse ANC tot de Ierse IRA. Kaddafi intervenieerde militair in Tjaad en Libische militairen verschenen ook elders in Afrika als adviseurs. In 1981 verkoos Libië open confrontatie met de de Verenigde Staten; de Libische luchtmacht beschoot Amerikaanse jachtvliegtuigen  boven de Golf van Sirte, dat Libië tot zijn territoir rekent. Hierop volgde een invoerverbod op Libische olie van de Verenigde Staten. In 1984 schortte Engeland alle betrekkingen met Libië op nadat een politie agent vanuit de Libische ambassade in Londen was doodgeschoten.

Een serie aanslagen in de tweede helft van de 80-er jaren leidden tot een isolering van Libië. De aanslag op PanAm vlucht 103 boven Lockerbie in 1988 is de bekendste. Ook in aanslagen in 1986 op de Berlijnse ‘La Belle’ discotheek en in 1989 op een vlucht van de Franse luchtvaartmaatschappij UTA boven Mali werd de Libische hand vermoed. In 1999 oordeelde een Franse rechtbank zes Libiërs schuldig aan de UTA aanslag en veroordeelde hen tot levenslang (bij verstek). In 2001 oordeelde de Schotse rechtbank in Kamp Zeist één van twee Libische Lockerbie verdachten schuldig en legde deze levenslang op. Eveneens in 2001 oordeelde een Duitse rechtbank een medewerker van de Libische Ambassade in Oost-Berlijn schuldig aan de ‘La Belle’ aanslag. Hij kreeg zestien jaar gevangenisstraf.

In 1986 besloten de VS en de EU tot sanctiemaatregelen tegen Libië. In 1992 volgden  sancties van de Verenigde Naties in verband met de Lockerbie aanslag.  In 1999 werden de VN sancties opgeschort nadat Libië gehoor had gegeven aan de oproep van de Veiligheidsraad verdachten van de Lockerbie aanslag uit te leveren. Op 12 september 2003 werden alle VN sancties beëindigd nadat  Libië zich verantwoordelijk voor het handelen van de veroordeelde Lockerbie aanslagpleger had verklaard, een smartengeldregeling voor nabestaanden van slachtoffers van de Lockerbie aanslag was overeengekomen met de Verenigde Staten en Engeland en terrorisme had afgezworen.

Na de aanslagen in de Verenigde Staten op 11 september 2001 betuigde Kaddafi zijn afschuw over de gebeurtenissen en verklaarde zich bereid te helpen in de strijd tegen al-Qa`ida. Op 19 december 2003 kwam Libië, na maanden van geheime onderhandelingen met de Verenigde Staten en het Engeland, openlijk er voor uit aan de ontwikkeling van massavernietigingswapens gewerkt te hebben en verklaarde het zich bereid zich te onderwerpen aan internationale non-proliferatiecontroleregimes.

Door de ontwikkelingen in 2011 kloppen de onderstaande gegevens niet meer.

Sinds 2000 is het Libisch beleid gericht op liberalisering van het economisch leven. Particuliere nering wordt weer toegestaan, het streven is naar privatisering van de grote staatssector en buitenlandse investeringen worden aangemoedigd.

Er is sprake van een relatief hoge inflatie (in 2000 12%, over 1996-2000 gem. 23,6%). Subsidies op basisvoedingsmiddelen en de kosten van onderwijs en volksgezondheid leggen een aanzienlijk beslag op de staatsbegroting.

In de meer dan dertig jaar van Kaddafi’s bewind is zijn gezag alleen vanuit zijn eigen militaire apparaat bedreigd geweest. Een couppoging van dissidente legerofficieren in 1975 eindigde met de executie van 22 militairen. In 1980 vielen bij een muiterij in Cyrenaica honderden doden. In de diaspora opereren verschillende oppositionele groepering. Hun rijen werden in de 80-er jaren uitgedund door een golf van moorden. Meer recent zijn aanslagen op militairen installaties door militante islamistische groeperingen opgeëist.

Tijdens het Algemeen Volkscongres van juni 2003 kwam er een wisseling in de samenstelling van de regering. De in de VS opgeleide econoom Shukri Ghanem werd premier. Als minister van Economische Zaken gaf hij voorheen leiding aan de liberalisering van de economie.

Sociale situatie

De verzorgingsstaat die Kaddafi voor ogen stond is tot zekere hoogte gerealiseerd.  Onderwijs is gratis en verplicht voor jongens en meisjes tussen de 6 en 15 jaar. De alfabetiseringsgraad ligt met een percentage van rond de 75 op een relatief hoog niveau. De toegang tot sanitaire voorzieningen en gezondheidszorg is in vergelijking met omringende landen goed.

Het zeer hoge aantal buitenlanders in Libië is een bron van sociale spanning. Hun aantal wordt op twee miljoen geschat. Het gaat voor het merendeel om personen uit sub-Sahara Afrika. In 2000 kwam het tot ernstige rassenrellen. Tientallen buitenlanders vonden hierbij de dood. Er volgden strenge maatregelen die duizenden buitenlanders in interneringskampen deden belanden. Meer dan honderd buitenlanders werden veroordeeld voor ‘ondermijning’ van de staat.