Reisimpressies

Togo impressies

Aankomst Togo 13 jan 2003

Vertrek Togo 26 jan 2003

Gereden km 16.300 km

West Afrika, vroeger en nu

Alice is de vijftig ruim gepasseerd. Zij is ook zoals wij in de jaren zeventig begonnen met reizen in Afrika. Vierentwintig jaar geleden werd zij verliefd op Togo en een Togolese visser, Kofi genaamd. In de nabijheid van Lomé, de hoofdstad van Togo startte zij een onderkomen en uitvalbasis voor andere reizigers onder de duidelijke naam: Chez Alice en Kofi. De oorspronkelijk uit Zwitserland afkomstige Alice heeft West Afrika zien veranderen. Kofi is er niet meer en hij verdween ook uit de naam van wat nu heet: “Chez Alice”, bar, camping, bungalows. Alice trok zich het lot aan van de lokale bevolking. Zo was zij betrokken bij het opzetten van een gezondheidscentrum voor de vissers, een aantal kinderen werden door haar geadopteerd en Chez Alice werd een trefpunt voor reizigers, Zwitsers, Europeanen in Lomé, Rastakunstenaars, Afrikaanse jazzmuzikanten en ander onbestemd volk.

Alice is geen moeder Thérésa; zij rookt als een ketter, schelt als een dokwerker maar heeft karakter en is een goed mens. Wij zijn hier nu reeds tien dagen om de voortzetting van onze reis te regelen. Vanaf haar “stammtisch” bepaalt Alice wat wel en niet kan in haar huis en er kan veel. In het rijk van Afrikaanse kunst voorziene restaurant staan op de kaart voedzame Afrikaanse maar vooral Zwitserse gerechten waarbij de ‘rösti mit bratwurst’ de boventoon voert. Alice houdt van muziek maar het moet wel echt zijn. Eens per week laat zij Togolese groepen optreden die originele dans en muziek brengen. Chez Alice wordt dan overgenomen door het Togolees publiek dat opgaat in het optreden. Het is een feest om dit mee te maken.

Alice is Zwitsers/Afrikaans geworden zoals het wat oudere Canadese echtpaar dat de camping-hotel ‘Le Cactus runt in de buurt van Bamako, Canadees–Afrikaans is en de Franse muzikant die nu in Bamako het hotel Tamana heeft, is nu een Frans-Afrikaanse muziekmaker. Vele voorbeelden van dit verschijnsel zijn te geven. Men houdt vast of sterker nog koestert de eigen achtergrond maar het verhaal en de historie gaat altijd over hun Afrika. Zij beseffen dat teruggaan steeds moeilijker wordt zo het al niet te laat is voor deze optie. Voor ons is dit herkenbaar. Het is 27 jaar geleden dat wij voor het eerst samen in West Afrika waren en de ‘aantrekkelijkheid’ van dit continent ontdekten. Ook onze vrienden met een migratie-achtergrond zullen dit herkennen.

Reizend door West Afrika nu voor een paar maanden, ontkomen wij er niet aan om vergelijkingen te maken met eerdere indrukken die soms decennia geleden zijn opgedaan. Het nadeel is wel dat je de spontaniteit van de eerste indruk verloren bent. Vast staat dat West Afrika is veranderd net als de rest van de wereld en net als wij. Een paar opvallende zaken zijn te noemen waarbij wij het niet hebben over de grote politieke ontwikkelingen maar eerder het leven van alledag.

Er zijn altijd mensen onderweg in West Afrika, vroeger liepen zij en slechts enkelen waren de trotse bezitters van een fiets. Het aantal fietsers is explosief toegenomen en de wegen worden onveilig gemaakt door stinkende brommers en lichte motoren die een aardige snelheid kunnen halen. De wegen mogen dan wel een grote verbetering tentoonspreiden maar de ongelukken zijn er des te catastrofaler door geworden.

Zoals in meerdere plaatsen in de wereld heeft de verstedelijking in West Afrika geweldige proporties aangenomen. Als je vroeger een week in Bamako was, kende je de plaats en al snel kende men jou. Het was een groene stad met overal bomen. Naast het grote hotel dat iedere hoofdstad moest hebben, waren er geen hoge gebouwen. Nu, twintig jaar later, zijn Bamako en andere steden zoals Ouagadougou en Lomé metropolen geworden met verkeersaders en al of niet werkende stoplichten, hoge bankgebouwen, sjieke- en vooral krottenwijken en andere kenmerken die grote steden in arme landen zo speciaal maken.

De vervuiling is enorm en overal, het stinkt er naar urine, uitlaatgassen en voedsel dat op straat gemaakt wordt. De trek van het platteland naar steden is niet te stoppen. Daar is het waar mogelijk werk te vinden is, waar de droogte niet zo hard toeslaat, waar de niet te betalen ziekenhuizen zijn. En dan spreken wij nog niet over de vele vluchtelingen die zich over dit deel van Afrika bewegen. De grote steden zijn echter ook de broeinesten van cultuur. Daar waar voeger de Afrikaanse traditie gevonden werd in de kleine, pure dorpsgemeenschappen, zijn er in de grote steden nu plekken te vinden waar kunstenaars uit verschillende delen van Afrika elkaar beïnvloeden. De dorpen veranderen uiterlijk niet; het worden er hooguit wat minder.

Ook de toeristenindustrie is veranderd. Waar men vroeger nog serieuze, veelal Europese reizigers had die met goed uitgeruste terreinwagens op ‘expeditie’ gingen, ziet men nu lieden van over de hele wereld die zich bedienen van alle mogelijke vervoersmogelijkheden. De backpackers met hun rugzak, de ‘overlandtrucks’ waarin ongeveer 20 mensen in de laadbak van een omgebouwde vrachtwagen in zes maanden van Noord naar Zuid Afrika reizen, de fietsers die dit continent willen bedwingen per rijwiel. Allen hebben iedere avond een onderkomen en een maaltijd en dat alles is nu mogelijk in Afrika.

Ook de autoriteiten hebben zich bij deze ontwikkeling aangepast. Vroeger kon men een grens of een plaats niet passeren zonder tenminste alle bagage uit de auto te laden voor inspectie. Vervolgens werd bij ieder onderdeel de vraag gesteld of dit wel echt nodig is voor de reis en of het toch echt niet beter is om het aan de betreffende douane of politieman te geven. Daarna werd men naar de plaatselijke gendarmerie verwezen die tegen een fikse vergoeding wel een stempel in je paspoort wilde zetten en bij voorkeur daarvoor een hele bladzijde gebruikte in het toch al dichtslippende document. Gelukkig is dit alles vereenvoudigd maar resten van deze levendige traditie zijn wij toch nog tegen gekomen op onze reis. Wat gebleven is, is het verkrijgen van visa voor de verschillende landen. Men heeft een ver vooruitziende geest en blik nodig, wil men niet hierop stranden en per visum behoort men enkele dagen uit te trekken. Want het is helemaal niet zeker dat in de hoofdstad van het land ook een ambassade is van het aangrenzende land is.

Dit zijn slechts enkele veranderingen die wij opmerken. Vele pagina’s zijn te vullen over dit onderwerp maar wat onveranderd is gebleven, is het vermogen van de Afrikaan om het leven en zijn omgeving betrekkelijk te zien en er iets van te maken en dit aspect maakt voor ons het reizen in Afrika nog steeds aantrekkelijk.

Waypoint Chez Alice, Avepozo, 15 km ten oosten van Lomé 06° 10. 099’ N – 01° 17. 967’ O

Waypoint Le Cactus, Bamako : 12° 32. 166’ N – 08° 02. 755’