Gegevens

In 1975 kwam Tombalbaye om bij een staatsgreep.

De periode 1975-1982 met eerst Malloum (uit het Noorden) en daarna Kamougue (Zuiden) als president staat bekend als de meest bloedige in de geschiedenis van Tsjaad. Militaire groepen met wisselende coalities (Habré soms samen met Malloum tegen de Libiërs en dan weer los van Malloum gesteund door de Libiërs) en wisselende voorkeuren bij Frankrijk bestreden elkaar continue.
Van 1982 tot 1990 was Hissène Habré aan de macht. Een nationale verzoeningspoging met zuiderlingen op belangrijke posten voorkwam niet dat de onlusten opnieuw uitbraken. M.n. het Noorden waar Libië nog steeds aanspraak maakte op de Aozou strip en rebellerende militaire- politieke groepen bleef steunen, werd geteisterd door geweld. Het bewind van Habré kwam door een staatsgreep in 1990 aan een eind.

De, ook uit het Noorden afkomstige en voormalige opperbevelhebber van Habré’s militaire eenheid, Idriss Deby met zijn Mouvement Patriotique du Salut (MPS), gesteund door Soedan en (waarschijnlijk) Libië, kwam aan de macht. Hij kondigde democratische hervormingen aan. In 1992 werd de constitutie herzien. In 1996 en 1997 vonden presidentiële- en parlementsverkiezingen plaats, waarbij Deby en de MPS de meerderheid van stemmen behaalden, en Deby de democratisch gekozen president werd.

Ook onder Deby bleef de toestand in Tsjaad onrustig, zeker tijdens de eerste jaren van zijn bewind, waarin bijvoorbeeld herhaaldelijk sprake was van standrechterlijke executies van tegenstanders. Toch slaagde hij erin vanaf 1992 een periode van relatieve rust in te laten gaan. Hij bereikte dit o.m. door vredesovereenkomsten met verschillende politiek-militaire tegenstanders af te sluiten, de relaties met Libië te verbeteren en binnen zijn regering leden van de oppositie op te nemen.

Grondwetswijziging in Tsjaad

Het parlement in Tsjaad is akkoord gegaan met een grondwetswijziging die het mogelijk maakt dat de huidige president Idriss Deby herkozen kan worden. Deby is momenteel bezig aan zijn tweede termijn van vijf jaar. Volgens de wet moet hij in 2006 plaatsmaken voor een opvolger. De wetswijziging maakt het mogelijk dat de president in de toekomst zo vaak herkozen kan worden als gewenst. President Deby’s partij heeft een overgrote meerderheid in het parlement.De oppositie boycotte de stemming en riep op tot een staking. Een BBC correspondent meldde dat aan de stakingsoproep breed gevolg is gegeven en dat de straten van de hoofdstad Ndjamena waren uitgestorven. Desalniettemin is de grondwetswijziging aangenomen. Deby kwam in 1991 aan de macht door een staatsgreep, vervolgens introduceerde hij een meerpartijensysteem.

In 1994 werd een National Reconciliation Council opgericht om de onderhandelingen met verschillende rebellenbewegingen en andere oppositiepartijen te voeren.In maart 1997 kwam het tot een verzoening en zegden de rebellenbewegingen toe zich tot politieke partij om te vormen en de wapens neer te leggen en in te leveren. De regering beloofde de militaire rebellen op te nemen in het regeringsleger en anderen een plek te gunnen in het overheidsapparaat. De implementatie van de afspraken zijn niet succesvol verlopen.

Vooral gebrek aan financiële middelen bij de regering en politieke wil bij beide partijen zijn daarvan de oorzaak. Als gevolg van onvrede bij de ex-rebellen over het niet nakomen van de beloftes door de regering, braken in oktober 1997 gevechten uit in Moundou in het Zuiden tussen regeringstroepen en de militaire rebellenbeweging de FARF (op een federatie aansturende beweging in het Zuiden). De onlusten bereikten in maart/april 1998 een hoogtepunt met veel doden aan de kant van de rebellen en de burgerbevolking. Momenteel is het Zuiden weer (relatief) rustig. Deby stuurt,sinds begin 1999, zijn troepen naar het Noorden waar in de Tibesti regio een militaire oppositionele groep de regering bestrijd en in juni 1999 aankondigde voor het eind van het jaar voor de poorten van N’Djamena te zullen staan. Waarin men overigens niet slaagde. De regering ontkent dat het om een omvangrijke opstand gaat.

Naast het afsluiten van vredesovereenkomsten met rebellen tracht Deby de rust in het land te bewerkstelligen door leden van de oppositie in zijn regering op te nemen (de premier komt uit het Zuiden) en bewindslieden met een zekere regelmaat te vervangen zodat geen machtsposities opgebouwd kunnen worden. O.a. als gevolg van de vele wisselingen in de samenstelling van de regering is het beleid van de overheid niet daadkrachtig te noemen. Ook de oppositie is slechts beperkt actief.

Veel in Tsjaad wordt bepaald door de president en zijn naaste medewerkers. De ontwikkeling van het land stagneert al vele jaren. Wel is onder druk van het IMF en de Wereld Bank de laatste jaren het bestuur van het land verbeterd en is momenteel de hoop op vooruitgang gevestigd op een oliewinningsproject in het Zuiden van Tsjaad. De exploitatie is in handen van een olieconsortium bestaande uit Exxon, Shell en Elf. De WB heeft begin juni 2000 besloten een lening te verstrekken aan de regering van Tsjaad voor haar aandeel in de oliepijpleiding naar de kust van Kameroen.

De deelname van de WB aan dit project heeft internationaal mensenrechten- en milieuorganisaties en ook parlementen in beroering gebracht. Men eiste dat het olieproject zou voldoen aan de criteria en richtlijnen die de WB voor deelname in dit soort projecten geformuleerd heeft. Mede onder druk van de WB heeft de overheid van Tsjaad een plan opgesteld voor aanwending van de olie-inkomsten voor armoedebestrijding. Gezien het feit dat de olie zich alleen in het Zuiden van het land bevindt, speelt bij de discussie rond dit project de gespannen verhouding tussen het Noorden en Zuiden eveneens een rol.

Begin 1998 besloot Frankrijk haar militaire aanwezigheid in Afrika te reorganiseren en terug te brengen. De Franse militaire aanwezigheid in Tsjaad bleef echter overeind en werd zelfs versterkt. De politieke relatie tussen Tsjaad en Frankrijk is gevoelig. Frankrijk keurt openlijk de schendingen van de mensenrechten in Tsjaad af en is de laatste jaren van oordeel dat Tsjaad de Franse belangen niet goed behartigt. Medio 1998 liepen o.a. vanwege de houding van Frankrijk bij het olieproject in het Zuiden, de spanningen hoog op. Een aantal belangrijke Franse militairen werd uitgewezen en ook nam President Deby niet deel aan de Afrikaanse top in Parijs in november 1998.

De VS is relatief sterk aanwezig in Tsjaad. Daarbij is de aandacht meer op Libië dan op Tsjaad gericht. Deby tracht de banden met de VS aan te halen, o.m. om uit de greep van Frankrijk te komen.

De betrekkingen met buurlanden Niger en Nigeria waren nooit optimaal omdat Tsjaad deze landen ervan beschuldigde oppositiepartijen te steunen. Sinds kort valt verbetering in die relaties waar te nemen, zeker waar het Nigeria betreft.

Met de Arabische landen zijn de relaties goed.

Tsjaad neemt deel aan de vredesmacht in de Centraal Afrikaanse Republiek (MINURCA) en stuurde in november 1998 een troepenmacht naar de Democratische Republiek Congo ter ondersteuning van president Kabila.

De omstandigheden in de gevangenissen zijn ronduit slecht. Sanitaire en medische voorzieningen zijn nauwelijks aanwezig en voor hun voedsel zijn de gevangenen geheel afhankelijk van familie. De cellen zitten overvol. Aparte ruimtes voor vrouwen, mannen en minderjarigen bestaan niet. Het Internationale Comité van het Rode Kruis constateert de laatste tijd enige verbetering in de behandeling van de gevangenen.Er wordt melding gemaakt van gedwongen arbeid in de landbouw en het leger.

Vrouwen nemen t.o.v. mannen een achtergestelde positie in. Deelname aan onderwijs en op de arbeidsmarkt is bij vrouwen beduidend lager dan bij mannen.

Kinderarbeid komt veel voor en de rechten van kinderen krijgen geen specifieke aandacht. De gezondheids- en onderwijsvoorzieningen zijn in het gehele land, maar zeker op het platteland, zeer beperkt aanwezig en van slechte kwaliteit. Onder druk van de Wereld Bank en enkele bilaterale donoren nemen investeringen in de sociale sectoren momenteel toe.

De grondwet voorziet in vrijheid van meningsuiting. Over het algemeen wordt dit recht door de regering gerespecteerd. Sommige onafhankelijke kranten laten zich zeer kritisch uit over de hedendaagse politiek. De president grijpt in zodra het politiek gevoelige onderwerpen betreft. De laatste tijd vooral als het kritiek op het olieproject in zuidelijk Tsjaad betreft.

Er zijn economisch grote regionale verschillen in Tsjaad. De noordelijke regio’s zijn zeer dunbevolkt. Er is nauwelijks sprake van enige formele economische activiteit Het Zuiden daarentegen is veel dichter bevolkt en de katoenproductie verschaft er aan een groot deel van de bevolking inkomen. De overheid richt haar aandacht momenteel vooral op het Zuiden van het land i.v.m. het Doba Basin- olie project. Een consortium van oliemaatschappijen (Esso, Shell en Elf) bereidt een oliewinningproject in het Zuiden van Tsjaad voor met een ruim 1000 km lange oliepijpleiding naar de kust van Kameroen. Om hun aandeel in het pijpleidingproject te bekostigen, hebben de overheden van Tsjaad en Kameroen de Wereldbank om een lening verzocht. Zie ook onder Binnenlandse Politiek. In 2004 in Tsjaad begonnen met het exporteren van ruwe olie.