Reisimpressies

Reisimpressies van Mozambique

 

Aankomst: 2 december ‘03	Vertrek: 8 december ‘03	Totaal gereden km: 53.800
Route: Blantyre (Malaŵi) Tete, Chimoio, Vilankuro, Maxixe, Xai Xai, Maputo, (Mozambique) —> Komatipoort (Zuid Afrika)

Mozambique                                                                                                     Nelspruit, Zuid Afrika 11 december ‘03

Wat valt er te vertellen over Mozambique? Wij waren er te kort om onze eerste indruk te verdiepen. Na het vrolijke, ontspannen Malaŵi, dat zeker geen welvarend land is, werden wij getroffen door de armoede die in Mozambique heerst. Armoede hebben we al vele malen gezien, niet alleen op deze reis die nu 15 maanden oud is. Wat ons, en met name in het noorden en op het platteland opviel, is het gebrek aan energie en initiatieven. Voor het eerst kwam je in dorpen waar geen stalletjes stonden om producten te verkopen. Geen kinderen die je met een leuk verhaal wat geld of snoepgoed probeerden af te troggelen of kleurrijke markjes. Aan de kust werd het wel anders maar tevergeefs zochten wij naar de Afrikaanse humor en creativiteit. Mogelijk komt het omdat wij geen Portugees spreken, de taal van de vroegere koloniale macht.

In de kleinere steden staan veel vervallen huizen uit de Portugese tijd. Het was Vasco da Gama, de Portugese zeeman en ontdekkingsreiziger die in 1498 voet aan wal zette op de kust van Mozambique. De Portugezen hadden een voorraad- en steunpunt nodig voor hun route van Europa naar India. Zij kwamen in conflict met de Swahili-Arabieren die hier reeds forten hadden gebouwd ten behoeve van de lucratieve handel in goud. Tegen het einde van de 17de eeuw werd ivoor het belangrijkste handelsproduct en een halve eeuw later werden slaven daaraan toegevoegd. Er wordt vanuit gegaan dat meer dan een miljoen Mozambiquanen destijds zijn verkocht. Pas later raakten de Portugezen geïnteresseerd in het achterland van de kust. Kenmerkend voor de Portugese koloniale politiek was dat er nauwelijks aandacht was voor de ontwikkeling van het land maar veeleer het leeghalen van de natuurlijke hulpbronnen.

Het was in het dorp Mueda in juni 1960 dat er een bijeenkomst werd georganiseerd om vreedzaam te protesteren tegen de zoveelste verhoging van de belastingen. Portugese troepen openden het vuur op de massa en doodden ruim 600 mensen. Hiermee begon het verzet tegen de onderdrukkende macht. In andere delen van Afrika was het proces van onafhankelijkheid van de koloniale landen al in volle gang. Met de oprichting van het “Frente de Libertação de Moçambique” (Frelimo) in 1962 kon de strijd beginnen. De charismatische leider van het Frelimo was Eduardo Mondlane en hij verkondigde dat, desnoods met geweld, Mozambique onafhankelijk zou worden. De strijd werd vooral op het platteland gevoerd en de Portugezen bedienden zich van de tactiek van de verschroeide aarde om daarmee de steun aan Frelimo te elimineren. Met de omverwerping van het fascistische regime van Portugese dictator Salazar in 1974 kwam een einde aan de eeuwenlange uitbuiting van Mozambique. Het land bleef ontredderd achter met nauwelijks opgeleid kader, geen infrastruktuur, geen onderwijssysteem en een vijandig buurland Zuid Afrika. De Frelimoleider Eduardo Mondlane was in de oorlog gesneuveld. Op 25 juni 1975 werd Samora Machal de eerste president van de Volksrepubliek van Mozambique.

De linkse koers van de nieuwe republiek was een doorn in het oog van het apartheidsregime van Zuid Afrika. Om het land te destabiliseren stuurde Zuid Afrika tienduizenden mijnwerkers terug naar Mozambique waar voor hen geen werk was en het gemis aan buitenlands kapitaal nog groter werd. Een ander buurland Rhodesië nam het initiatief tot het opzetten van de verzetsbeweging Renamo – Resistência Nacional de Moçambique -. Met steun van Zuid Afrika en Rhodesië vernielde dit ‘bevrijdingsleger’ alle scholen, ziekenhuizen, bruggen en spoorlijnen die zij tegenkwamen. Toen in 1983 een ernstige hongersnood het land teisterde, waren de voedseltransporten en opslagplaatsen het doelwit van Renamo. Samora Machal beweerde dat Renamo 900 plattelandswinkels, 495 lagere scholen, 86 gezondheidscentra en140 dorpen met de grond gelijk had gemaakt.

De radicale veranderingen in Zuid Afrika in 1990 waren nodig om hieraan een einde te maken. 30 Jaar lang is er in het land in een gruwelijke oorlog gevoerd die aan honderdduizenden het leven heeft gekost, voorafgegaan door een eeuwenlange koloniale plundering door de Portugezen. Toen men aan de opbouw en herstelwerkzaamheden begon, werd het land getroffen door overstromingen, eerst in 1999 en daarna in 2000. Grote delen van het land stonden blank en vele slachtoffers waren te betreuren. De gevolgen van deze trieste geschiedenis zijn overal nog zichtbaar. De bovenstaande korte historische schets van Mozambique is mogelijk de oorzaak dat men niet meer die vrolijke Afrikaan is maar veeleer moe is van het verleden.